The hostesses of Expo ’70 have always kept in touch. Now that from April 13 to October 13 another World Expo is taking place in Osaka, they were curious about how things are run today. A small group from the Ministry of Foreign Affairs, the main organizer of the Dutch participation in 2025, was invited to lunch in The Hague to talk about Expo. There, it became clear how much Expo ’70 influenced the later lives of the hostesses.
The Netherlands at Expo ’70
The 1970 World Expo was the first in Asia and was held from March 15 to September 13 in Suita, now a suburb of Osaka. With 77 participating countries and over 64 million registered visitors, Expo ’70 was one of the largest and most visited fairs ever. By comparison: in 2025 there are 160 countries and organizations involved, but the total expected number of visitors is not even half that of 1970. On a 340-hectare site, countries built extensive pavilions, with the artwork ‘Tower of the Sun’ by Taro Okamoto in the center. The Sun Tower is the only remaining building from Expo ’70, now immortalized in thousands of photos, posters, figurines, and even plush toys and other merchandise.
The Dutch pavilion was designed by architects Jaap Bakema and his younger partner Carel Weeber. The interior was done by the agency Total Design, led by Wim Crouwel. The pavilion was meant to introduce visitors to the Netherlands and the Dutch people. This was done through a multimedia presentation featuring film footage by Jan Vrijman and Frans Weisz. Visitors were taken by escalator past images and sounds of Dutch people walking, cycling, swimming, skating, making love, being born, going to the market, eating herring, working in a laboratory, winning the Judo World Championship, paddling in Scheveningen, and much more.
On the Expo grounds, a pond was created shaped like a ship’s deck. In the middle stood the pavilion, with the “bridge” on the first floor from where the captain had a panoramic view. There were the director’s offices and VIP room. Visitors “boarded” on the ground floor at the lower deck and were taken by escalator to the upper decks. The pavilion was prominently located on a small hill with a wide view over the Expo site.
Strict Selection
Education Minister and KVP politician, and briefly Prime Minister in 1965-66, Jo Cals (1914-1971) was appointed Commissioner-General for the Dutch participation at Expo ‘70. Surrounded by a small board and the design team, Cals insisted on making the key decisions himself. This also applied to selecting the young Dutch women who would travel to Japan to guide important visitors at the pavilion and occasionally serve snacks and drinks. They would also be stationed at the exit, next to the turnstiles—an unfamiliar electronic visitor counting system to many Japanese. In Japan, the group was accompanied by fifteen Japanese women.
Regarding energy, the hostesses have lost little in 55 years. Nine of the original fifteen attended the meeting in The Hague, together with Yoshiko Fijma-Takenobu, who worked as secretary to the technical director of the pavilion in 1970 and has lived in the Netherlands since. The hostesses are now between 76 and 83 years old. At the time of Expo ’70, they were all in their twenties, mostly finishing studies or just starting their careers.
The application process was tough. Jo Cals and his team did not expect as many as 400 women to apply. After an initial selection, the remaining 150 candidates underwent an examination by the National Psychological Service, including a Rorschach test. If you passed that, it came down to interviews and experience. Furthermore, the whole Kingdom of the Netherlands had to be represented, with someone from each province and from Suriname.
Off on an Adventure
How the hostesses finally made it varied, of course. Caroline Keulen had already had a few wild years in Paris and London and actually wanted to be more serious. “That didn’t happen,” she says. “I worked at a temp agency and we were asked to help recruit for Expo. Eventually, I signed up myself and just couldn’t resist going!” Maria Monster-Duyvesteyn had experience from Expo ‘67 in Montreal and was allowed to join again. Yvonne van Raalte called the Ministry of Foreign Affairs directly to apply. Mariëtte Montanus-Jongstra was doing an internship in Switzerland after hotel school and decided to write a letter to Cals. At that time, she would have preferred to go to the Floriade, but it became Osaka.
For all the women, the goal was an adventure abroad. Yet for some, Japan had a special meaning. Christine van der Pijl-Ketel studied Japanese in Leiden and wanted to improve her language skills. “I even lived with a Japanese family for a while and had nice relationships with Japanese technical students at Expo,” she says. “When I came back, I was able to immediately do my candidate exam with Professor Frits Vos.” Lilian Gonçalves-Ho Kang You grew up in Paramaribo and is partly of Chinese descent: “Because of my background, I wanted to go to China, but that wasn’t possible due to the Cultural Revolution. By going to Japan, at least I was nearby.”
To Japan
In a time when there were only two television channels, there was much media attention for the Dutch participation in Expo. Mariëtte’s parents kept an extensive scrapbook, including an interview from the Leeuwarder Courant with the Frisian hostess herself. At the meeting in The Hague, the newspaper clippings offered a unique glimpse into all the excitement surrounding Expo. Helen Spiegel tells us that, to prepare for the big trip, the Japanese hostesses were flown to the Netherlands to get acquainted with the country they would represent. The highlight of that visit was an afternoon at Palace Soestdijk with Queen Juliana. Yvonne: “The Japanese hostesses were taken aback when they saw Juliana standing there with a cup of coffee in one hand and a cigarette in the other. ‘Is that your Queen?’ they asked in surprise.”
Once in Japan, the clothing—sets with two dresses, a tunic, two long trousers, and a raincoat by Frans Molenaar—was not made for the Japanese spring. In March, it was often still too cold to stand outside with bare legs. “And on May 15, the heating was switched off without mercy and the air conditioning turned on,” says Margriet de Koning Gans, “very rigid all around!” The Japanese hostesses mostly came from good families in the Osaka region and still lived at home. Apartments near the Expo site were made available for the Dutch group. From there, it was easy to connect with other young people who stayed in Japan representing other countries. We can only imagine what must have happened at the many parties. “It was the time of ‘flower power’ and ‘free love,’” Margriet assures us.
That last topic, depicted by a couple making love in a summer field, caused a stir when Japanese visitors took the escalators in the pavilion and watched the films by Jan Vrijman and Frans Weisz. The scene was presented as a symbol of modern Netherlands with its own youth culture. Marianne Post-Folmer clearly remembers how the Japanese stared in amazement and didn’t know how to use an escalator due to all the commotion. “Many of them came from the countryside and had never seen an escalator! So, we were ready to help them,” Marianne explains. The turnstiles turned out to be made to Dutch height. Japanese visitors got stuck in them, and their kimonos were lifted up. Eventually, they were removed.
Different but Connected
For all hostesses, their involvement in Expo ’70 was a lifelong memory. Caroline was introduced to the international business world at Expo. After twelve years working for IBM, she mostly lived and worked abroad. Catrien Ariëns studied French but had no ambition to work at embassies. When at Expo she was given a camera for the first time by a representative of the Fuji company, she immediately decided to become a photographer. This career led to many photo books and exhibitions. Maria was surprised on her birthday by her Dutch boyfriend, who was allowed to come to Japan briefly from his Defense job. They got engaged in Japan and are still married.
The hostesses also traveled in and from Japan. As part of their job, everyone got fourteen days of vacation. Christine mainly remembers a long train ride through Japan and the large bottle of whiskey they shared with their Japanese travel companions. Lilian and Margriet traveled without permission to Hong Kong and Taiwan. Commissioner-General Cals warned Lilian, who still tried to get as close to China as possible, upon her return: “If you go there, they will put you in a Mao suit and we’ll never find you again.” In her long career as a lawyer and human rights activist, she probably went later anyway.
Regarding the return trip, the hostesses were allowed to fly back to the Netherlands via KLM’s “southern route,” with the freedom to spend a few days at the many stops where the plane refueled. Marianne: “You could make a wonderful trip. I think we went back with a group through Bangkok, Kathmandu, Karachi, Calcutta, Egypt, and Rome. Also with a stop in Istanbul where we had a suede suit tailor-made for ourselves!” For everyone, the experience in Japan was “life changing” in their own way. Margriet: “We hated being back in the Netherlands. We called each other crying every day; we just wanted to go back to Japan.”
Most have returned at least once. Some even right after the Expo ended, for example, for the wedding of one of the Japanese hostesses. Others only met again years later. In 2010, forty years after Expo ’70, some Japanese former colleagues traveled to the Netherlands. Marianne: “Even though we are all very different in character, Expo is something that connected us.” Whether this will also apply to the current pavilion staff remains to be seen. Maybe we should start by recording their experiences after October 2025 as well.
Een terugblik op Expo ’70 Osaka met de hostesses van toen
Sjors de Heuvel, juni 2025
Op dit moment is Expo 2025 Osaka, Kansai, Japan in volle gang. Ook 1970 was het jaar van de wereldtentoonstelling in Osaka. Voor Japan was het een uitgelezen kans om te laten zien hoe het land zich sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog had ontwikkeld. Nederland pakte groots uit met een deelname die tot in de kleinste details als gesamtkunstwerk was ontworpen. Gehuld in ontwerpen van Frans Molenaar werden vijftien jonge Nederlandse vrouwen naar Japan gestuurd om op het paviljoen te werken.
De hostesses van ‘Expo ‘70’ hebben altijd contact met elkaar gehouden. Nu er van 13 april tot en met 13 oktober weer een wereldtentoonstelling in Osaka plaatsvindt, waren ze benieuwd hoe dingen er nu aan toe gaan. Een klein gezelschap van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, hoofdorganisator van de Nederlandse deelname in 2025, werd uitgenodigd om in Den Haag te komen lunchen en over Expo te praten. Daar bleek hoezeer Expo ‘70 het verdere leven van de hostesses heeft beïnvloed.
Nederland op Expo ‘70
De wereldtentoonstelling van 1970 was de eerste in Azië en werd gehouden van 15 maart tot en met 13 september in Suita, tegenwoordig een voorstad van Osaka. Met 77 deelnemende landen en ruim 64 miljoen geregistreerde bezoekers was Expo ‘70 een van de grootste en drukbezochtste beurzen ooit. Ter vergelijking: in 2025 zijn dan wel 160 landen en organisaties betrokken, het totaal aantal verwachte bezoekers is nog niet de helft van dat van 1970. Op een terrein van 340 hectare bouwden landen uitgebreide paviljoens met in het midden het kunstwerk ‘Toren van de zon’ van Taro Okamoto. De zonnetoren is het nog enige resterende bouwwerk van Expo ‘70, inmiddels vereeuwigd in duizenden foto’s, posters, beeldjes en zelfs knuffels en ander speelgoed.
Het Nederlands paviljoen werd ontworpen door architecten Jaap Bakema en zijn jongere compagnon Carel Weeber. De inrichting was het werk van het bureau Total Design, met aan het hoofd Wim Crouwel. Het paviljoen moest een kennismaking zijn met Nederland en de Nederlanders. Bezoekers deden dat aan de hand van een multimediapresentatie met filmbeelden van Jan Vrijman en Frans Weisz. Het publiek werd ter roltrap gevoerd langs beelden en geluid van Nederlanders die liepen, fietsten, zwommen, schaatsten, vreeën, geboren werden, naar de markt gingen, haring aten, in een laboratorium werkten, het WK judo wonnen, pootje baadden in Scheveningen en nog veel meer.
Op het Expoterrein was een vijver aangelegd die de plattegrond van een scheepsdek had. In het midden stond het paviljoen, met op de eerste etage de ‘brug’ van waar de kapitein zijn panoramische uitzicht had. Daar bevonden zich de directiekamers en de VIP-room. Het publiek kwam gelijkvloers ‘aan boord’ op het benedendek en werd van daar per roltrap naar de bovendekken gebracht. Het paviljoen bevond zich prominent op een heuveltje met ruim uitzicht over het Expoterrein.
Strenge selectie
Onderwijsminister en KVP-politicus, in 1965-66 zelfs nog even minister-president Jo Cals (1914-1971) werd aangesteld als commissaris-generaal voor de Nederlandse inzending op Expo ‘70. Omringd door een klein bestuur en het team vormgevers stond Cals erop de belangrijkste beslissingen zelf te nemen. Dat gold ook voor de selectie van de jonge Nederlandse vrouwen die naar Japan zouden afreizen om op het paviljoen belangrijke bezoekers te begeleiden en zo nu en dan te bedienen van een hapje en een drankje. Ook zouden ze worden ingezet bij de uitgang, naast de bij veel Japanners onbekende tourniquets waarmee het aantal bezoekers elektronisch werd bijgehouden. In Japan zou de groep worden vergezeld door nog vijftien Japanse vrouwen.
Wat betreft energie hebben de hostesses in 55 jaar weinig ingeleverd. Negen van de oorspronkelijke vijftien waren op de bijeenkomst in Den Haag aanwezig, samen met Yoshiko Fijma-Takenobu, die in 1970 als secretaresse van de technisch directeur van het paviljoen werkzaam was en sindsdien in Nederland woont. De hostesses zijn inmiddels tussen de 76 en 83 jaar oud. Ten tijde van Expo ‘70 waren ze allen in de twintig en iedereen was op dat moment bezig met afstuderen of net aan het werk.
De procedure om aangenomen te worden was niet mis. Jo Cals en zijn team hadden niet verwacht dat wel 400 vrouwen zich hadden gemeld. Na een eerste selectie werden de 150 overgebleven kandidaten onderworpen aan een onderzoek bij de Rijks Psychologische Dienst, inclusief een rorschachtest. Als je die had doorstaan, kwam het aan op interviews en ervaring. Daarnaast moest het hele Koninkrijk der Nederland worden vertegenwoordigd, met iemand uit elke provincie én uit Suriname.
Op avontuur
Hoe de hostesses het uiteindelijk zijn geworden loopt natuurlijk uiteen. Caroline Keulen had al een paar wilde jaren in Parijs en Londen achter de rug en wilde eigenlijk wat serieuzer worden. ‘Daar kwam dus niets van’, vertelt ze. ‘Ik werkte toen bij een uitzendbureau en we kregen de opdracht te helpen werven voor Expo. Uiteindelijk heb ik mezelf ingeschreven en kon ik het niet laten toch te gaan!’. Maria Monster-Duyvesteyn had al ervaring met Expo ‘67 in Montreal. Ze mocht weer mee. Yvonne van Raalte heeft naar Buitenlandse Zaken gebeld om te informeren. Mariëtte Montanus-Jongstra liep na de Hotelschool stage in Zwitserland en besloot een briefje aan Cals te schrijven. Eigenlijk had ze op dat moment het liefst naar de Floriade gewild, maar het werd Osaka.
Voor alle vrouwen geldt: ze wilden op avontuur in het buitenland. Toch waren er ook bij voor wie juist Japan een bijzondere betekenis had. Christine van der Pijl-Ketel studeerde Japans in Leiden en wilde haar taalkennis naar een hoger niveau tillen. ‘Ik heb zelfs nog even bij een Japanse familie gewoond en ik had leuke relaties met de Japanse technische studenten op Expo,’ vertelt ze. ‘Toen ik terugkwam kon ik bij professor Frits Vos meteen mijn kandidaats doen’. Lilian Gonçalves-Ho Kang You is opgegroeid in Paramaribo en is van deels Chinese afkomst: ‘Ik wilde vanwege mijn achtergrond graag eens naar China, maar dat kon niet door de Culturele Revolutie. Door naar Japan te gaan was ik tenminste in de buurt’.
Naar Japan
In een tijd waarin er nog maar twee televisiekanalen bestonden was er veel media-aandacht voor de Nederlandse deelname aan Expo. De ouders van Mariëtte hielden een uitgebreid plakboek bij met onder andere een interview uit de Leeuwarder Courant met de Friese hostess zelf. Op de bijeenkomst in Den Haag bieden de krantenknipsels een bijzonder kijkje in alle spanning omtrent de Expo. Helen Spiegel vertelt ons dat ter voorbereiding op de grote reis de Japanse hostesses naar Nederland werden gevlogen om kennis te maken met het land dat ze gingen vertegenwoordigen. Hoogtepunt van dat bezoek vormde een middag op Paleis Soestdijk met Koningin Juliana. Yvonne: ‘De Japanse hostesses waren bedremmeld toen ze Juliana daar zagen staan met een kop koffie in de ene hand en een sigaret in de andere. “Is that your Queen?”, vroegen ze verbaasd’.
Eenmaal in Japan bleken de kleding – sets met twee jurken, een tuniek, twee lange broeken en een regenjasje van Frans Molenaar – niet gemaakt op de Japanse lente. In maart was het nog veel te koud om met blote benen deels buiten te staan. ‘En op 15 mei ging de verwarming zonder pardon uit en de airco aan’, zegt Margriet de Koning Gans, ‘heel rigide allemaal!’. De Japanse hostesses waren veelal afkomstig uit goede families uit de regio Osaka en woonden nog thuis. Voor de Nederlandse groep werden appartementjes in de buurt van Expo beschikbaar gesteld. Vanuit daar was het makkelijk contact maken met andere jonge mensen die namens andere landen in Japan verbleven. We kunnen ons alleen maar een voorstelling maken van wat er op de vele feestjes moet hebben plaatsgevonden. ‘Het was de tijd van de “flower power” en “free love”’, verzekert Margriet ons.
Dat laatste onderwerp, verbeeld door een vrijend stel in een zomers veld, baarde opzien toen Japanse bezoekers de roltrappen van het paviljoen bestegen en de films van Jan Vrijman en Frans Weisz te zien kregen. De scene werd gepresenteerd als symbool voor het moderne Nederland met een eigen jongerencultuur. Marianne Post-Folmer herinnert zich duidelijk hoe de Japanners hun ogen uitkeken en door alle commotie niet wisten hoe ze met een roltrap om moesten gaan. ‘Veel van hen kwamen van het platteland en hadden nog nooit een roltrap gezien! Wij stonden dus klaar om ze daarbij te helpen’, vertelt Marianne. Ook de tourniquets bleken op Hollandse lengte te zijn gemaakt. De Japanse bezoekers kwamen erin vast te zitten en hun kimono’s werden erdoor opgetild. Uiteindelijk zijn ze maar weggehaald.
Anders maar verbonden
Voor alle hostesses was hun betrokkenheid bij Expo ‘70 een herinnering voor het leven. Caroline had op de Expo kennisgemaakt met het internationale bedrijfsleven. Na twaalf jaar in dienst van IBM heeft ze voornamelijk in het buitenland gewoond en gewerkt. Catrien Ariëns studeerde Frans, maar had niet de ambitie om op ambassades te gaan werken. Toen ze op de Expo van de firma Fuji voor het eerst een camera in handen gedrukt kreeg, besloot ze ter plekke om fotograaf te worden. Deze carrière heeft geleid tot vele fotoboeken en tentoonstellingen. Maria werd op haar verjaardag verrast door haar Nederlandse vriend die van zijn werk bij Defensie even naar Japan mocht. Ze hebben zich in Japan verloofd en zijn nog steeds getrouwd.
Ook konden de hostesses reizen maken in en vanuit Japan. Als onderdeel van hun betrekking kreeg iedereen veertien dagen vakantie. Christine herinnert zich vooral een lange treinreis door Japan en de grote fles whisky die ze met hun Japanse medereizigers hebben gedeeld. Lilian en Margriet zijn zonder toestemming naar Hong Kong en Taiwan afgereisd. Consul-generaal Cals drukte Lilian, die nog steeds zo dicht mogelijk bij China in de buurt probeerde te komen, bij terugkomst op het hart dat ze echt niet naar China kon gaan: ‘Als je daar naartoe gaat, trekken ze je een Mao-pakje aan en vinden we je nooit meer terug’. In haar lange carrière als jurist en mensenrechtenactivist is ze er later ongetwijfeld alsnog geweest.
Wat betreft de terugreis mochten de hostesses via de ‘zuidroute’ van de KLM weer terug naar Nederland met de vrijheid om enkele dagen door te brengen op de talloze plekken waar het vliegtuig zou stoppen om bij te tanken. Marianne: ‘Je kon dus een prachtige reis maken. Volgens mij zijn we met een groepje via Bangkok, Kathmandu, Karachi, Calcutta, Egypte en Rome naar Nederland gegaan. Met ook een stop in Istanbul waar we onszelf een suède pak hebben laten aanmeten!’. Voor iedereen was de ervaring in Japan dus op hun eigen manier ‘life changing’. Margriet: ‘We vonden het verschrikkelijk om weer in Nederland te zijn. We belden elkaar dagelijks huilend op, we wilden gewoon terug naar Japan’.
De meesten zijn er nog eens terug geweest. Sommigen zelfs vlak na afloop van Expo, bijvoorbeeld voor het huwelijk van een van de Japanse hostesses. Anderen hebben elkaar jaren later pas weer ontmoet. In 2010, veertig jaar na Expo ‘70, is een aantal Japanse oud-collega’s naar Nederland afgereisd. Marianne: ‘Ook al zijn we allemaal heel verschillend in karakter, de Expo is iets geweest dat ons heeft verbonden’. Het is afwachten of dat voor de huidige paviljoenmedewerkers ook zal gelden. Misschien moeten we eens beginnen door na oktober 2025 ook hun ervaringen op te tekenen.